Coraz częściej zdarzają się sytuacje, gdy to małoletni zostaje powołany do spadku zarówno w drodze dziedziczenia testamentowego, bądź jako spadkobierca ustawowy.
Niejednokrotnie w skład masy spadkowej wchodzą oprócz aktywów, również długi, które pozostawił zmarły. Dlatego aby chronić dziecko przed odpowiedzialnością za tego typu zobowiązania, rodzice bądź opiekunowie prawni mają możliwość, po uzyskaniu uprzedniej zgody sądu rodzinnego, na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.
Wzór wniosku o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego znajduje się na końcu tego artykułu.
Kiedy małoletni zostanie powołany do spadku?
Istnieje kilka możliwości kiedy małoletni zostanie powołany do dziedziczenia spadku. Po pierwsze, dziecko może zostać powołane do spadku na mocy testamentu – zostanie wskazane w jego treści jako spadkobierca. Po drugie, małoletni może znaleźć się w kręgu tzw. spadkobierców ustawowych – są to sytuacje, w których np. oboje rodzice zmarli, bądź gdy rodzice dziecka sami odrzucili spadek.
Szczególnie w tym ostatnim przypadku, nie można zapominać, że odrzucenie spadku przez rodziców dziecka nie załatwia problemu, ponieważ ich małoletnie dziecko wstępuje na ich miejsce w krąg spadkobierców ustawowych. Dlatego tak ważną kwestią jest to, aby rodzice zadbali również o interes małoletniego i odrzucili spadek także w jego imieniu.
Kto może odrzucić spadek w imieniu małoletniego?
Zgodnie z kodeksem cywilnym, małoletni do ukończenia 18 roku życia nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej. Oznacza to, iż samodzielnie nie może dokonywać czynności prawnych dotyczących jego osoby. Jedną z takich czynności prawnych jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Ponieważ małoletni nie może sam odrzucić spadku, ustawodawca stworzył odpowiednie instrumenty prawne przydatne w takiej sytuacji. Chodzi tu o możliwość odrzucenia spadku w imieniu małoletniego przez jego rodziców bądź opiekunów prawnych.
Odrzucić spadek w imieniu małoletniego mogą tylko jego rodzice bądź opiekunowie prawni.
Termin do złożenia oświadczenia
o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.
Termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia powzięcia informacji o powołaniu małoletniego do spadku. Przykładowo, jeżeli rodzice dziecka odrzucili spadek jako spadkobiercy w dniu 1 czerwca 2020r., to od daty tego odrzucenia liczy się 6‑miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego – w związku z tym termin na złożenie oświadczenia upłynie w dniu 1 grudnia 2020r.
Należy pamiętać, że termin na złożenie takiego oświadczenia nie podlega przywróceniu w razie jego upływu.
Natomiast, złożenie wniosku do sądu opiekuńczego o wyrażenie zezwolenia na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, powoduje zawieszenie 6‑miesięcznego terminu do czasu wydania przez sąd prawomocnego postanowienia w tym przedmiocie.
Konieczność uzyskania zezwolenia Sądu opiekuńczego
na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, rodzice (opiekunowie prawni) zobowiązani są sprawować z należyta starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władza rodzicielską. Jednakże, rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego jest czynnością prawną przekraczającą zakres tzw. zwykłego zarządu i dlatego, aby rodzice mogli odrzucić spadek w imieniu dziecka, muszą najpierw uzyskać na to zgodę sądu opiekuńczego.
Trzeba również pamiętać, że czynność prawna, która przekracza zakres zwykłego zarządu, i która została dokonana bez zezwolenia sądu opiekuńczego, jest czynnością prawną bezwzględnie nieważną.
tzw. czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu – przepisy prawa nie zawierają definicji „czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu” i w tej mierze należy posiłkować się orzecznictwem – w tym w szczególności Sądu Najwyższego. W orzecznictwie do tego typu czynności zalicza się m.in.: zmiana sposobu gospodarowania istotnym składnikiem majątku; zbycie, zrzeczenie się lub obciążenie nieruchomości; zmiana przeznaczenia części nieruchomości; ustanowienie odrębnej własności lokalu; dokonanie podziału nieruchomości; zaciąganie pożyczek (np. oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości dziecka); czynienie darowizn z majątku dziecka; odrzucenie spadku czy też zrzeczenie się prawa do dziedziczenia w imieniu małoletniego.
Postępowanie o udzielenie zezwolenia odbywa się w trybie postępowania nieprocesowego wszczynanego na wniosek o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, złożony przez jednego z rodziców. Od takiego wniosku należy wnieść opłatę sądową w wysokości 40 zł.
Postanowienie sądu opiekuńczego w tym przedmiocie staje się skuteczne dopiero po uprawomocnieniu się i nie może zostać zmienione ani uchylone, jeżeli na podstawie tego zezwolenia powstały skutki prawne względem osób trzecich.
Należy pamiętać, że udzielenie przez sąd opiekuńczy zgody, nie nakłada na rodziców dziecka obowiązku do dokonania danej czynności. Dlatego pomimo uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego, ostatecznie to rodzice decydują o dokonaniu czynności prawnej.
Właściwy sąd opiekuńczy
Sądem opiekuńczym jest Sąd rodzinny. W omawianej sprawie, właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć (w tym wypadku miejsca zamieszkania dziecka).
Złożenie oświadczenia
o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.
Oświadczenie (o przyjęciu lub) o odrzuceniu spadku składa się przed notariuszem lub w sądzie (na posiedzeniu), w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie (w tym wypadku rodzica lub opiekuna prawnego).
Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu w przedmiocie wyrażeniu zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, kolejną czynnością jest wystąpienie do sądu z wnioskiem o doręczenie odpisu tego postanowienia sądowego wraz ze stwierdzeniem jego prawomocności (opłata kancelaryjna od wniosku wynosi 6 zł za każdą rozpoczętą stronę). Odpis postanowienia ze wzmianką o jego prawomocności Sąd doręcza pocztą na adres wnioskodawcy.
Po otrzymaniu odpisu postanowienia zezwalającego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka opatrzonego stwierdzeniem o jego prawomocności, należy złożyć do sądu rejonowego wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Od wniosku należy uiścić opłatę sądową w wysokości 50,00 zł.
Natomiast jeśli zdarzy się sytuacja, że miejsca zamieszkania wnioskodawcy w Polsce nie da się ustalić, wtedy właściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (tzw. sąd spadku). Natomiast w braku powyższych podstaw, sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy.
Spadek można odrzucić ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
tzw. podpis urzędowo poświadczony może zostać zarówno przez notariusza, jak i uprawionego do tego urzędnika i polega na umieszczeniu przez notariusza lub urzędnika klauzuli stwierdzającej własnoręczność podpisu wskazanej w tej klauzuli osoby.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zawierać:
1) imię i nazwisko spadkodawcy, data i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania,
2) tytuł powołania do spadku (np. testament),
3) oświadczenie o odrzuceniu spadku,
4) należy wymienić również wszystkie znane osoby, należące do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkie testamenty, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz dane dotyczące treści i miejsca przechowania testamentów.
Wzór oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego znajduje się na końcu artykułu.
Istnieje również możliwość złożenia takiego oświadczenia przed notariuszem – czynności notariusza są odpłatne.
W tym miejscu należy ponownie przypomnieć, że oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego powinno zostać złożone przed upływem 6 miesięcy od dnia powołania małoletniego do spadku, ponieważ jak wyjaśniono powyżej, termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku nie ulega przywróceniu.
Ile to kosztuje?
Opłata sądowa od wniosku o wydanie przez sąd zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka – 40,00 zł.
Opłata kancelaryjna za wydanie odpisu orzeczenia – 6,00 zł za każdą rozpoczęta stronę.
Opłata sądowa od wniosku o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego – 50,00 zł.
Poniżej wzór oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego:
Poznań, dnia ………….……………… r.
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
(imię, nazwisko, adres i telefon wnioskodawcy, PESEL)
w imieniu małoletniego
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
(imię, nazwisko, adres i telefon wnioskodawcy, PESEL)
Sąd Rejonowy
……………………………………………. w Poznaniu
………… Wydział Cywilny
ul. ……………………………………….
……-………….. Poznań
OŚWIADCZENIE
O ODRZUCENIU SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO
Działając w imieniu i na rzecz małoletniego …………………………………………………….. (imię, nazwisko, PESEL), na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w ……………… Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia ……………..r. w przedmiocie wydania zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego…………………… (imię, nazwisko), niniejszym oświadczam, że w imieniu małoletniego ……………………..… (PESEL……………), powołanego do spadku na postawie …………..(testamentu /ustawy), odrzucam w całości spadek po ………………………………….……….… (PESEL…………………….…..……) zmarłym/ej w dniu ………………….roku w ……………….……..… ostatnio stale zamieszkałym/ej w ………………..………..
……..……………………………………………………
(podpis wnioskodawcy – urzędowo poświadczony)
//
Niniejszy artykuł jest przedmiotem praw autorskich. Nie kopiuj go bez zgody autora.
//
Jeżeli masz dalsze pytania czy wątpliwości w tej kwestii,
bądź potrzebujesz pomocy w procedurze spadkowej,
skontaktuj się z profesjonalnym podmiotem świadczącym usługi prawne. –Kancelaria Prawna NMB Poznań